Инкубаторлық бағдарламаларды техникалық қолдаумен, әдістемені әзірлеумен қатар инновациялық дамудың әртүрлі бағыттары бойынша гранттық қаржыландыру қарастырылған; жаңа зертханаларды құруға және қолданыстағы прототиптеу зертханаларын кеңейтуге баса назар аударылады, ЖОО-лар тартылады.Қазақстан инновацияларға ерекше мән беруі ерек. Бұл кез келген елдің технологиялық өсуінің негізгі анықтаушысы болып табылатын күшті инновациялық сектор.

   Жаһандық инновациялық жарыста өз бағытын қалай табуға болады?

   QazInnovations басшысы СанатАханов жауапты ЕАЭО елдері арасында үздіксіз тәжірибе алмасу, белсенді өзара іс-қимыл және интеграция процесін құру деп біледі:

   «Тиімді ынтымақтастық сөзсіз екі принципке жауап беруі керек: өзара тиімді жағдайлар (Win-Win),     қабылданатын шешімдердің жылдамдығы мен тиімділігі».

   Сондай-ақ үздік жобаларды, үздік өнертапқыштарды табуды үйрену керек. Біздің инноваторларға өз елінде жайлы болып, оларға кедергі жасамай, жан-жақты қолдау көрсету керек. Сонда мамандардың кетуі айтарлықтай азаяды.

   QazInnovations басшысы инновацияларды дамыту және қолдаумен айналысатын мемлекетаралық қоғамдастық құруды ұсынды.

   Бұл нақты уақыт режимінде технологияларды тасымалдауға, тәжірибе, идеялар мен инновациялармен алмасуға мүмкіндік береді. Коллаборация бірлескен зерттеулерді, жобаларды іске қосуды қамтуы мүмкін. Бұл елдерге болашақта жаһандық экономикада өз орнын алуға мүмкіндік береді. 

   Қазақстан қызметтерді цифрландыру бойынша жетекші рейтингтерге ие. E-Gov электронды үкіметінде берілген «біртерезе» қағидаты бизнес-процестерді оңтайландыру үшін инноваторлар мен инвесторларға қолданылатын болады.

   Бұл туралы Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Технологиялық саясат жөніндегі кеңестің желтоқсандағы отырысында шешім қабылданған болатын. Біртұтас платформа еларалық ынтымақтастықта да пайдалы болуы мүмкін. Халықаралық өкілдіктердің де маңызы зор, оған Сыртқы істер министрлігін де тарту қажет. Сонымен қатар, Ұлттық агенттік нысаналы гранттар мен синдикатталған займдарды қарастыруда. Венчурлық қорлар синдикатталған займдарға дайын.

   Экологиялық таза инновация

   Аида Қаражанова, БҰҰ АТМЭӘК тұрақты қаладамуы және қоршаған орта бөлімінің Экономикалық мәселелер жөніндегі директоры (Бангкок, Таиланд) өз сөзінде жаһандық экологиялық мәселелерді (қалдықтарды қайта өңдеу, СО2 шығарындыларын азайту, су объектілерін қоқыстан тазарту жәнет.б.) және жаңартылатын энергия көздерінің мәселелерін  шешудегі цифрландырудың және инновациялық жобалардың даму үрдістерін сипаттады.

    Яғни, инновациялар қоршаған ортаға зиянсыз болуы керек.

  Халықаралық қорлар қаржыландырған табысты жобалардың мысалдары келтірілді. Сонымен қатар ЭСКАТО мемлекеттің цифрлық тұрақтылығына және қауіпсіздігіне: ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың қиындықтар мен сыртқы ынталандыруларға төтеп беру қабілетіне ықпал жасайды.

   Осыған байланысты Қазақстан Орталық Азия аймағында жақсы көрсеткіштерге ие, өйткені ол цифрлық өсу динамикасында жетекші орын алады.

   ШОБ рөлі және олардың инновацияға қатысуы

   Өз кезегінде «Сколково» қорының өңірлік даму және ТМД елдері мен ынтымақтастық жөніндегі вице-президентінің орынбасары Александр Окунев көп жақты қарым-қатынастарды дамытуға ықпал ететін тәжірибе алмасуды ұсынды.

   Қоринновацияларды коммерцияландыруға және оларды бизнесте ілгерілетуге, өндірістік және қаржылық кірісті қамтамасыз етуге сәтті көмектеседі. Сколковогранттық бағдарламаларда бірлесіп жұмыс істеуге, ортақ пайдалану орталықтары мен ғылыми-зерттеу нысандарына қол жетімділікті қамтамасыз етуге, серілік және венчурлық инвестицияларды, пилоттық енгізулер мен сатуларды қолдауға дайын; команда құру, ресейлік және халықаралық тұтынушыларды тарту, шешімдерді өнеркәсіптік енгізу. ТМД-ға қатысушы мемлекеттердің кәсіпорындарының нарыққа шығуына жәрдемдесу, салықтық және кедендік жеңілдіктер беру; тәуелсіз сараптама, білім беру бағдарламаларына қолжетімділік және т.б. Александр Окунев ШОБ рөлі мен олардың инновацияға қатысуына тоқталды: «Ірікомпанияларға кіру қиын, ШОБ инновацияларды оңай енгізеді, оларға арналған гранттар, субсидиялар бар... Біз не бар екенін түсіну үшін бірлесіп ШОБ-ты біріктіре аламыз және жол картасын әзірлей аламыз. Бізге осындай әзірлемелер мен айналысатын серіктестер керек. Оларортақ мәселенішешу үшін біріксе, олар бірнеше есе көп табыс таба алады. Олардың идеялары мен әзірлемелері алып қою қауіпі бар... Бірақ қазіргі кооперация керісінше дамуды күшейтеді»

   Айк Маргарян, «Армения Республикасының Инновациялар және кәсіпкерліктің ұлттық орталығы» МКЕҰ атқарушы директоры сессия тыңдаушыларын тәжірибе алмасу және инновациялық жобаларды нығайтуға көмектесу үшін әлемнің түкпір-түкпірінен этникалық армян диаспораларын белсенді тарту болып табылатын бірегей әдіспен таныстырды.

   Көбінесе Армениядағы инновациялар және IT форумдарда 80% спикерлер басқа елдерден келген армяндар болады. Сонымен қатар, Армения үкіметі өз отанын ақайтып оралу үшін ешқандай үгіт жүргізбейді, керісінше Армения тұрғындарына көпір жасайды және шетелде жұмыста буға көмектеседі.

  «Көптеген зерттеулер мен әзірлемелер бизнеспен байланыстың жоқтығынан жоғалады. Коммерцияландыру – бұл қажетті процесс... Армения жақында инновациялық секторды реформалауды бастады... Әртүрлі елдердегі армян диаспораларын пайдалану технологиялық трансфер кеңселерін құруға көмектеседі. Ғылым мен коммерцияның байланысы. ШОБ субъектілеріне басымдық беріледі. Армения компанияларды тіркеу жылдамдығы бойынша алғашқы 10 елдің қатарына кіреді. Біз халықаралық сараптаманы да тартқымыз келеді», – деді Айк Маргарян.

   Оның айтуынша, мемлекеттік бағдарлама тиімді, ол мыналарға қызығушылық тудыруы мүмкін: жоғары білікті мамандардың жалақысын өтеу (50-70 пайызға дейін). Бұл ЖОО-ларға және  компанияларға да сарапшыларды еркін шақыруға мүмкіндік береді.

   «Біз ынтымақтаса аламыз. Армян диаспорасының әлеуеті шетелдік акселераторларға қол жеткізуге мүмкіндік береді. Ғылым бойынша: қазір мемлекет ғылымды қаржыландыруды 85%-ға арттырды... Біз білімділердің кетуіне жол бермеуге тырысамыз. Біз білімділердің кетуінің алдын алғымыз келеді. Біз жас ғалымдарды қолдаймыз, оларды шетелге жібереміз, содан кейін олар алған білімдерін қолдана отырып, оралады...»

   Қырғызстан атынан сессияға  «Қырғызиндустрия» АҚ ҒЗТКЖ және инновациялық жобалар жөніндегі вице-президенті Советбек Сарбанов қатысты. Қазіргі кезеңде қырғыз өнеркәсібі мемлекет пен нарықтың сұранысына сай жобаларды белсенді түрде қаржыландырады. Мақсаты: кейіннен әлемдік нарыққа шығу арқылы импорты алмастыру.

   Сонымен қатар, жобаларды қолдауға үшінші тарап инвесторларының қатысуы жобасапасының маңызды көрсеткіші болып табылады. Жұмысының толық емес жылына және салыстырмалы түрде қарапайым инвестициялық портфельге қарамастан ($10 млн. доллардан артық емес) қазірдің өзінде жеңіл және ауыр өнеркәсіптегі 20-дан астам өндірістік жобалар қаржыландырылды.

   Әбділда Шәменов, «Ғылымқоры» АҚ Басқарма төрағасы өз кезегінде ғылым мен бизнес арасындағы байланысты нығайтудың маңыздылығына тоқталды. Ғалымдар мен кәсіпкерлер қатар жүруі керек. Әбділда Шәменов өз сөзінде:

   «Келесі жылы ғылымды қаржыландыру 3 есеге артады. Ғылым мен техникалық саясат туралы жаңа заң бойынша жұмыс жүргізілуде және біз жүйені жақсартуға көмектесетін озық тәжірибені қабылдауға дайынбыз. Гранттық қаржыландыру заңмен бекітілген. Қоргранттық оператор ретінде өтінімдердің саны мен сапасының артуына қызығушылық танытады. Біздің бағытымыздың бірі: ғалымдар мен кәсіпкерлерге көмектесу» деді.

   Сессия қатысушылары ашық өзара әрекеттесу, көмектесу және технологиялар трансфертін жақсарту туралы келісті. Бірлескен жұмыс бәсекеге қабілеттілікті арттырады, инновациялық секторды қолдаудың мемлекеттік жүйелерін жетілдіреді және заманауи халықаралық трендтер мен қатар жүреді.

 QazInnovations Ұлттық агенттігі Сколково қорымен, «Қырғызөнеркәсіп» ААҚ-мен, Армения Республикасының инновациялар және кәсіпкерліктің ұлттық орталығы мен бірқатар екі жақты меморандумдарға қол қойды.