Қоқыс    қалдықтарымен   қалай    күресуге   болады

Алматы іргесіндегі  Қарасай ауданына қарасты  Іргелі  ауылының  маңында өңірдегі құрылыс қалдықтарының ең ірі үйінділері орналасқан. Кеңес дәуірінен бері қаланың бірнеше шаршы шақырымында сынған кірпіш, ескі плиткалар, бетон кесектері, сылақ, тұсқағаз сынықтары, ескі линолеум, ғимараттарды жөндеуден кейін қалған есіктер жеткізіледі.  Бұл стихиялық қоқыс – облыста да, елде де жалғыз емес: ҚР экология, геология және табиғи ресурстар министрлігінің деректері бойынша бүгінгі таңда Қазақстанда 8500-ге жуық стихиялық қоқыс орындары тіркелген. Оның 380-і ғана Алматы облысында, ауылдардың   айналасында.  2021 жылы ауыл шаруашылығына бөлінген  жерлерден қоқыс орындары табылған. Сонымен қатар, елімізде 3500-ге жуық қоқыс полигоны бар. Олардың тек 18 пайызы экологиялық және санитарлық-эпидемиологиялық талаптарға сәйкес келеді.

Алматы облысындағы үш стихиялық қоқыс тастайтын жерге – Түрген, Ават және іргелі ауылдарының маңына жұмыс сапары аясында ҚР экология, геология және табиғи ресурстар вице – министрі Ахметжан Пірімқұлов стихиялық қоқыс тастайтын жерлердің күрделі проблемасына назар аударып, бүгінгі күні осы зиянды құбылыспен күресу үшін қандай шаралар қабылданып жатқанын айтты.

"2021 жылғы 1 шілдеде Экологиялық кодекстің жаңа редакциясы күшіне енеді. Оған біз тұрмыстық қатты қалдықтарды басқару саласындағы проблемаларды жүйелі шешуге ықпал ететін бірқатар нормаларды енгіздік. Бірінші кезекте, бұл қоқыс шығаратын компаниялардың хабарлама жасау тәртібіне  ауысуы: бүгінде, өкінішке орай, қоқыс өңдеу де, қоқыс шығару да нарықта реттелмейді. Сондай-ақ, қауіпті қалдықтарды өңдеумен айналысатын кәсіпорындар үшін лицензиялау енгізіледі, ал барлық қоқыс шығаратын компаниялар үшін GPS нормасы енгізіледі. Қалдықтар сатысы енгізілді, бұдан басқа, кодекстің жаңа редакциясы оларды энергетикалық кәдеге жаратуды да – атап айтқанда, энергетикалық кәдеге жарату жөніндегі зауыттар салуды көздейді. Қазіргі уақытта ол алты өңірде жоспарланған, олар: Алматы және облыс, Нұр-сұлтан, Шымкент, Ақтөбе қалалары, сондай-ақ Қарағанды және Шығыс Қазақстан облыстары", - деп хабарлады вице-министр.

Шенеуніктің айтуынша, жергілікті жер органдары елге қажетті осындай кәсіпорындардың құрылысына жер бөліп жатыр. Алматыда мұндай зауыт Қарасай ауданында, Әйтей ауылының маңындағы полигонға жақын жерде пайда болуы мүмкін, бірақ нақты орналасқан жері әлі белгісіз.

Қалдықтарды жағу қолданыстағы Экологиялық кодекс бойынша  мүмкін. Мысалы, бір жыл ішінде кәдімгі пештерде көптеген медициналық қалдықтар жағылады. Жаңа заң үш негізгі тармақты белгілейді:

- Қалдықтарды кәдеге жарататын компания алатын электр энергиясына тариф;

- атмосфераға шығарындылар бойынша қатаң талаптар (заң ЕО-ның өнеркәсіптік шығарындылар жөніндегі директиваларына тікелей сілтеме жасай отырып  қабылданды);

- қалдықтарды энергетикалық кәдеге жаратумен айналысатын әрбір кәсіпорын жабдықталуы тиіс шығарындылар мониторингінің автоматтандырылған  жүйесі.

Іргелі ауылы маңындағы қоқыс үйінділері ең алдымен инфрақұрылым мен полигондардың жоқтығынан пайда болады. Тұрғындар мен бизнес өкілдеріне қоқыстарын тастайтын жер жоқ. Кодекстің жаңа редакциясындағы айыппұлдар жүйесі әкімшілік айыппұлдар мөлшерін 10 есеге арттыруды көздейді. Бұл компанияға кішігірім айыппұл төлеу оңай (және арзан) жағдайларды болдырмауға және өздігінен қоқыс тастайтын жерге жақын жерде қоқыс тастауды жалғастыруға көмектеседі. Сондықтан заңды бұзу тиімсіз  болады.

"Энергетикалық кәдеге жарату зауыттарын салу, қалдықтарды сұрыптау және қайта өңдеу дамымайды деген филистік пікір қалыптасуда. Бұл зауыттар сұрыптаудың екі деңгейімен жарақтандырылады. Біріншісі-қайта өңдеу үшін міндетті түрде алынатын қайталама шикізат бойынша сұрыптау: пластик, шыны, картон және т.б. Екінші деңгей-жанбайтын, жойылмайтын пестицидтерді, химиялық реактивтерді, радиоактивті қалдықтарды міндетті түрде іріктеу. Зауыт   құрылысы  өте  қатаң қадағалауды қажет етеді,-деп атап өтті  Ахметжан   Пірімқұлов.

Жыл соңына дейін Қазақстанда құрылыс аукционын өткізу жоспарлануда. Әлеуетті инвестор жобаның жоспарын әзірлеуге тиіс. Вице-министрдің айтуынша, бұл шаралар кешені Қазақстанда бар қалдықтармен байланысты проблемаларды шешуге мүмкіндік береді. Бірақ  бұл  бір күнде  біте  қалатын  шаруа емес. Елімізге жаңа дұрыс полигондар қажет, олардың бірқатары Алматы облысында да жобалануда.

Ақпарат көзі ; Капитал кз