Соңғы жылдары ұйымды басқару жүйесіне инновациялық тәсілдерді қолдануға қызығушылық артып келеді.

       Көптеген ұйым басшылары өз уақыттары мен тәжірибелерін санатты басқару стандарттарын (Categorymanagement),  ілгерілетуге арнайды,ондағы мақсат  практиктер мен менеджерлер үшін менеджемент саласындағы өсіп келе жатқан келеңсіздіктерді шешуге, сондай-ақ тұтынушылар мен басқа мүдделі тараптар үшін құндылық жасау. Категориялық менеджментжұмыс моделі ретінде өндірушілер мен бөлшек саудагерлер бренд құрудың логикалық құрылымы аясында жеңіске жету стратегияларын қалай құра алатынын, нақты өнім санаттары үшін жаңа бөлшек сауда арналарының қалай пайда болып жатқанын,заманауи технологиялар мен жаңа коммуникациялар қалай пайда болатындығы туралы түсінік береді.

       Категориялық менеджмент- бұл сатылым көлемін едәуір арттыруға бағытталған тауарлар мен қызметтердің санаттары бойынша тауарлар ассортиментін тиімді басқару процесі.Өнім санатын сәйкестендіру әдетте тұтынушылардың белгілі бір тобы үшін тауардың тұтынушылық құндылығын дәл анықтауға бағытталған.

Санаттарды басқару

       Санатты басқарудың негізгі мақсаты - сатып алушыға/тұтынушыға сұранысқа ие өнімді/қызметті дер кезінде, дұрыс жерде, сапалы және қолайлы бағамен қамтамасыз ету.Ол үшін тауарлар нақты белгілеріне, сондай-ақ оларды пайдалану, тұтыну немесе сатып алу тәсілдеріне байланысты санаттар бойынша топтастырылады. Осы әдістемелерді және оларға қолдау көрсететін ұйымдастырушылық тәсілдер мен құралдарды әзірлеу кезінде компаниялар көп өлшемді нарықтық ортаға қалай үлес қоса алатынын түсіну үшін тұтынушылардың және барлық мүдделі тараптардың қажеттіліктері туралы түсінігін қайта қарау керек, онда брендтер, өндірушілер мен тауарларды жеткізушілер,көтермежәне бөлшек саудагерлер, сондай-ақ  нарық зерттеушілері өздерінің жеке бизнес мақсаттарына сәйкес әдістемесін оңтайландырады.

       Категориялық менеджмент тұтынушылардың және барлық мүдделі тараптардың сұраныстары мен үміттерін түсінуге бағытталған прогрессивті әдістеме болып табылады, бұл коммерциялық ақпаратты ауқымды нарықтық ортаға енгізуге мүмкіндік береді.

Санаттарды басқару принциптері

1. Нарықтық қатынастардың жаңа шарттары бөлшек сауда мен қызмет көрсету саласындағы дәстүрлі тәсілдерді өзгертеді:

- Өнімді сатудың дәстүрлі арналары туралы түсініктердің бұлыңғырлануы: дәріханаларда азық-түлік сатылады, азық-түлік дүкендерінде дәрі-дәрмектер сатылады, ал жанармай құю бекеттерінде сіз екеуін де таба аласыз.

- Жеңілдікпен баға белгілейтін кәсіпорындардың саны өсіп келеді (бонустар және т.б).

- Санаттарды басқарусыз аралас сауда дүкендерінің пайда болуы.

- Жаңа брендтер мен бөлшек сауда брендтерін дамыту тұтынушылар үшін санатты басқаруға жаңа баға динамикасын әкеледі.

2. Тұтынушыны қызмет көрсету және бөлшек сауда саласында шешім қабылдау процесіне тарту

- Сатып алушыларға/тұтынушыларға қызмет көрсету орталығы болып табылатын дүкеннің өнімділігі туралы жедел ақпарат алу үшін POS деректерін пайдалану және бөлісу, бұл тауарлы-материалдық құндылықтарды тиімді басқару мақсатында қажет.

- Адалдық картасы клиенттермен сенімді қарым-қатынас орнатудың және кері байланыс алудың жаңа жолдарын ашады.

- Категориялық менеджмент бөлшек саудагерлер, өндірушілер мен өнімді тұтынушылар арасындағы ынтымақтастық тілі ретінде қолданылады.

- Тұтынушылардың сұраныстарына тиімді жауап беру (ECR) жүйенің тиімділігін арттырады, соның ішінде қойма кеңістігін басқару, өндіріс өнімділігі, логистика және жеткізу тізбегіндегі серіктестер арасында деректер алмасу.

- Көп арналы дәуірдегі категориялық менеджмент-бұл сатып алушыны бөлшек маркетингке тарту болып табылады

1. Тұтынушылардың жаңа буыны, үрдістер және жаһандық мәселелерді шешу қажеттілігі:

- Қоғамдық денсаулық сақтау мәселесін басқару, аймақтардың экономикалық тұрақтылығы мен экологиялық әл-ауқатын қамтамасыз ету, сондай-ақ қоғамның, Үкіметтің және тұтынушылардың әлеуметтік жауапкершілігі басқарудың тәсілдерін жаңа тұрғыда қарауды талап етеді.

- Өнімді тұтыну құрылымын өзгерту және сатып алуды таңдау категорияларды басқару стратегиясы мен тактикасын қалыптастыруға қатты әсер етеді.

- Сатып алу қабілетін өзгеру  компанияларды тұтынушылар сұранысын барынша қанағаттандыру үшін өз ұсыныстарын қайта қарауға шақырады.

Категориялық менеджмент:тауарлар мен қызметтерді өткізу жолдары мен құралдары

1. Санаттарды басқару рөлінің артуы тұтынушылық құндылық тәсілдерін анықтаудан басталатын ұсынысты қалыптастырудың жаңа платформасына әкеледі.
2. Тұтынушыға жету үшін инновациялық арналарды дамыту:

- Сауда нүктелерінің жаңа форматтары, бөлшек саудадағы интернет-дүкендердің дамуы тұтынушы мен өнімді тұтыну сәттерін біріктіреді және дәстүрлі сатып алу әдеттерін бұлдыратады.

- Ыңғайлылық пен баға жаңа бағаның ашықтығы мен үйге жеткізу арқылы электронды коммерцияның ыңғайлылығы арқасында бөлшек саудада сатып алу қабілетінің  негізгі факторларына айналуда.

- Дәстүрлі дүкеннен тауарлар мен қызметтерді сатудың көп арналы және көтерме сауда жүйесіне көшу.

Баға белгілеудің жаңа концепциялары, онлайн сату, кең ассортимент ұсыну, жеткізілім ыңғайлылығы, бәсекеге қабілетті ұсыныстардың сызықтық ашықтығы, бөлшек сауда бағаларын салыстыру үшін мобильді ауысу, онлайн бақылау сапасы, әлеуметтік желілер арқылы жалдау тұтынушыға олардың қажеттіліктері тезірек, арзанырақ, сонымен қатар қанағаттандырылатынын көруге мүмкіндік береді, сонымен қатар дұрыс уақытта және дұрыс жерде.

Тұтынушылардың интеграцияланған маркетингінің болашағы

1. Сатып алу маркетингінің дәуірі келеді.

- Бөлшек саудагерлер сараланған ұсыныстарымен, жаңа дүкен форматтары және медиа ұсыныстар арқылы сатып  алушыны/тұтынушыны өздеріне қарату үшін маркетолог болуға айналады.

Тұтынушылық және сатып алу құндылығы факторларының интеграциясы арқылы тұтынушылардың қанағат болуына жету жолы, нәтижесінде оның күтулеріне сәйкес тұтынушылық тәжірибені түсіну.

Тұтынушылардың қанағаттану артықшылығы -бұл дәстүрлі сауда идеяларын түбегейлі өзгертетін жаңа стратегиялық маркетинг логикасында тұтынушы мен сатып алушымен (әлеуметтік желі, іздеу жүйелері, дәстүрлі тарату арналары) тиімді өзара әрекеттесуге арналған құрылым.

1. Үлкен деректер базасы бизнес-процестерді автоматтандыру технологияларын кеңейту үшін  платформаны қамтамасыз етеді.
2. Технологиялық инновациялар ғылым мен техника жетістіктерін өндіріске, көтерме және бөлшек саудада  енгізуді ынталандырады.

- Тұтынушының ұмтылыстары мен үміттерін оңай және толық қабылдау үшін виртуалды тәжірибе жинақтау.

- Робототехниканы өндірісте пайдалану, бірақ логистикада себетті құрастыру және кейіннен онлайн тапсырысты жеткізу үшін одан да көп.

Қорытынды.

Сонымен, категориялық менеджмент тақырыбы өндірісті, жеткізілімдерді, сондай-ақ көтерме және бөлшек сауданы басқару жүйесін жетілдіру үшін заманауи және өзекті деп қорытынды жасауға болады.Біздің ұйым осы жаңа әдіснаманы табысты енгізуге мүдделі қазақстандық ұйымдардың өкілдерін оқыту және оларға кеңес беру бойынша қызметтер көрсетуге дайын.

Азат Әбдірахманов, "КОКИМ" ҚБ президенті, "Сапалы Қазақстан/ Качественный Казахстан» порталының бас редакторы, халықаралық сапа академиясының академигі (IAQ, USA), менеджмент жүйелері жөніндегі халықаралық аудитор (AFNOR, France), Еуропалық сапа менеджменті қорының (EFQM) лицензияланған ассессоры және жаттықтырушысы, ҚР Президенті "Алтын сапа"сыйлығының сараптамалық тобының мүшесі, Біріккен Араб Әмірліктері (БАӘ) Үкіметі жанындағы халықаралық қазылар алқасының мүшесі, Азиялық сапа желісі (ANQ) басқармасының мүшесі, профессор.