Ғаламторда   ғайбаттағаныңыз   үшін   жауапқа   тартыласыз

Көптеген адамдар үшін ғаламторда небір  дөрекі сөздер жазғаны үшін  ештеңе  де болмайды деп ойлайды. Онда қатты  қателестіңіз. Виртуалды құқық бұзушылық үшін нақты жаза — түрмеге дейін барады. Заңгер Джохар Өтебеков желідегі жаман әрекеттері мен ғайбат сөздері  үшін  қазақстандықтар  жауапкершілікке тартылуы мүмкін екендігін айтты.

Әлеуметтік желілерде қорлағаны үшін ҚР ҚК 131-бабы "қорлау"бойынша қылмыстық жауапкершілікке тартылады. Баптың санкциялары 583 мың теңгеге дейінгі айыппұл, осы сомаға түзеу жұмыстары немесе 180 сағатқа дейінгі мерзімге қоғамдық жұмыстар түріндегі жазаны көздейді.

Көбінесе Қазақстанда әлеуметтік желілердегі посттар үшін ӘҚБтК-нің 73-3-бабы "Жала" бойынша әкімшілік жауапкершілікке тартылады. Осы баптың санкциясы 525 мың теңге көлемінде айыппұл салуды немесе 25 тәулікке қамауды көздейді.

Сотқа Жүгінер алдында жәбірленуші  кімге қарсы талап қою керектігін анықтауы керек. Өйткені, "хейтерлер" кейде жалған беттердің артында жасырылады.

"Фейктің жеке басын анықтау әлдеқайда қиын, бірақ оны көбінесе мамандардың  көмегімен  анықтауға  болады", – деп түсіндірді Джохар.

Бір айыппұлмен мұнда құтыла алмайсың. Әлеуметтік желілердегі белгілі бір посттар үшін қазақстандықтар түрмеге түсуі мүмкін. Мысалы, көрінеу жалған ақпарат таратқаны, ұлттық немесе діни алауыздықты қоздырғаны, азаматтарға зорлық-зомбылық жасауға, билікті күшпен басып алуға, сепаратизмге  немесе  терроризмге  және  т.б.  қоғамдық   шақырулар  үшін.

ҚР ҚК-нің 274-бабы "Көрінеу  жалған ақпарат тарату" бойынша 8,7 млн теңге  айыппұл, осы сомаға түзеу жұмыстары,  үш  жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан  айыру  немесе  шектеу  түріндегі  жаза  көзделген.

Әлеуметтік  желілерде  ұлтаралық  немесе  діни  алауыздықты  қоздырғаны үшін (ҚР ҚК 174-бабы) 5,8 млн теңгеден 20 млн теңгеге дейін айыппұл, екі жылдан жеті жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан шектеу немесе айыру алуға болады.

Ал билік өкілін әлеуметтік желілерде қорлағаны үшін 466 мың теңге айыппұл  немесе 40 тәулікке  дейінгі  мерзімге   қамауға  алу  қаупі  бар.

"Менің ойымша, Қылмыстық кодекстің осы нормаларының бірқатары конституциялық емес сипатқа ие. Мысалы, көрінеу жалған ақпарат тарату және билік өкілін қорлау. Олар сөз бостандығын шамадан тыс шектейді, қылмыссыздандыруды  және қылмыстық кодекстен шығаруды қажет етеді. ҚК – нің басқа баптарында Санкциялар (жазалар) тым  қатал, оларды шынайы  қоғамдық  қауіптілігіне қарай азайту керек", - деді Джохар Өтебеков.

Қылмыстық және әкімшілік жауапкершілік тек посттарды жариялау үшін ғана емес, түсініктемелер үшін де қауіп төнуі  мүмкін.

"Түсініктемелердің мазмұны үшін жауапкершілік хабарламалардың мазмұны үшін жауапкершіліктен өзгеше емес. Алайда, нюанс бар. Егер түсініктемеде сіз құқыққа қарсы постты қолдасаңыз, оны мақұлдасаңыз, жауапкершілікке тарту үшін жеткілікті болуы мүмкін", – деп түсіндірді Өтебеков.

Сондай-ақ, Қазақстанда мессенджерлерде жіберілгені үшін жауапкершілік қарастырылған. Мұндай әрекет заңсыз қоңырауларды қолдау және тәуелсіз тарату ретінде қарастырылуы мүмкін.

Басқаның өмірі туралы ақпаратты жинау және оны әлеуметтік желілерде тарату Қазақстанда да заңға қайшы. ҚР ҚК-нің 147-бабының "жеке өмірге қол сұғылмаушылықты және Қазақстан Республикасының Дербес деректер және оларды қорғау туралы заңнамасын бұзу" санкциясы бес жылдан жеті жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыру түріндегі жазаны көздейді.

Қазақстанда порнографиялық суреттерді жариялағаны үшін ҚР ҚК 311-бабы бойынша жазаланады. Заң нормасында 5,8 млн теңге айыппұл, осы сомаға түзеу жұмыстары, 600 сағатқа дейінгі мерзімге қоғамдық жұмыстар, екі жылға дейінгі мерзімге бас бостандығын шектеу немесе айыру қарастырылған.

Жергілікті заңдардан басқа, көптеген әлеуметтік желілердің саясаты заңсыз Жарияланымдар жасауға тыйым салады. Шетелде осындай бұзушылықтар үшін үлкен айыппұл немесе түрмеге түсу қаупі бар. Мысалы, АҚШ-та 2013 жылы полиция қызметкерлері Facebook-те балаларды балабақшада ату туралы сәтсіз әзілдеген 18 жастағы жігітті ұстады. Қазылар алқасы жігітті "террористік қауіп" деп айыптады, дегенмен ол өзінің постында бұл күлкілі басылым екенін атап өтті.

Жақында Норвегияда билік әлеуметтік желілерде сүзгілер мен фотошоптарды қолдана отырып фотосуреттер жариялауға тыйым салатын заң қабылдады, ал қайта өңделген суреттер редакциялау белгісімен жариялануы керек.