Пандемия Қазақстанның еңбек нарығына айтарлықтай қысым көрсетті. Елдегі көптеген кәсіпорындардың жұмыс режиміне шектеулер енгізілуіне байланысты жағдай нашарлады. Шектеу шаралары халықтың табыс деңгейінің айтарлықтай төмендеуіне әкелді.

Мәселен, 2020 жылы табысы ең төменгі күнкөріс деңгейінен төмен халықтың үлесі 5,3% - ды құрады. 2021 жылдың бірінші жартыжылдығында Солтүстік Қазақстан облысында - 6,7%, Жамбыл облысында - 5,8%, Маңғыстау облысында - 5,7% және Шымкент қаласында - 5% құрады. (ҚР Ұлттық статистика бюросының деректері).
Республикада 34 мың теңге мөлшеріндегі кіріс ресми түрде танылған ең төмен күнкөріс деңгейі болып саналатынын ескеру қажет. Еңбек министрлігінің мәліметінше, бұл сома адамға бір ай өмір сүруге, соның ішінде тамақ, коммуналдық қызметтер, дәрі-дәрмектер және басқа шығындарға жетуі керек.  
Егер адамның айлық табысы 34 мың теңгеден аз болса, онда ол ресми түрде елдің кедей азаматы болып танылады. Тиісінше, егер ол осы сомадан асып кетсе, онда ол кедей деп танылмайды. Әрине, бәрінің бағасы өскен кезде, мұндай аз мөлшерді бір айға қалай созуға болатынын елестету қиын. 
Көптеген сарапшылардың пікірінше, ресми статистика кедейлік шегінде немесе одан төмен қиын материалдық жағдайдағы ел халқының көрсеткіштерін төмендетуге бағытталған.
Тіпті Қазақ еңбек ҒЗИ директоры Серікжан Берешев " ең төменгі күнкөріс деңгейі негізінде кедейшілік деңгейін бағалау әрқашан объективті бола бермейді. Тіпті Ресейде ол Қазақстанға қарағанда екі есе жоғары және 11 653 рубльді құрайды. Бірақ біз Ресейде бағалар біздікінен екі есе жоғары деп айта алмаймыз".
АҚШ - та немесе Ұлыбританияда өмір сүру құны біздікімен салыстыруға келмейді, ал себеттің құрамы әртүрлі. Сондықтан, ең төменгі күнкөріс деңгейінің әдістемесін жетілдіріп, оны дұрыс есептеуіміз керек деп ойлаймын. Бір нұсқа бар — тәулігіне тауарларды тұтынатын халықтың үлесі бір адамға 5,5 доллардан аз. Бұл объективті есептеу".
Сондай-ақ, оның пікірінше, түрлі жәрдемақыларды отбасы кірісіне жатқызуға болады, өңірлерде тұратын халықтың табысын есептеуде қандай да бір шатасушылық туғызады. Мәселен, "Солтүстік Қазақстанның табысы Оңтүстікпен салыстырғанда едәуір төмен, себебі онда бала туу аз, адамдар балаларға берілетін жәрдемақыны аз алады және т.б. ал жәрдемақылар да кірістерге жатады".
Тәжірибе көрсетіп отырғандай, Қазақстанның статистикасы қыңыр емес, керісінше өте икемді. Осындай жағдай жұмыссыздық пен халықты жұмыспен қамту деңгейін есептеуге де қатысты. Өндірістің қысқаруына қарамастан, қызмет көрсету саласының жұмысына толық тыйым салу, бизнестің әртүрлі түрлері үшін шектеу шаралары, сол статистиканың деректері бойынша Қазақстандағы жұмыссыздық деңгейі 2020 жылы 4,9% - ды құрады. барлығы 0,1% - ға өсті. Еңбек министрлігінің пікірі бойынша, елде жұмыссыздық мөлшері норма шегінде болғандықтан, алаңдаушылық үшін ешқандай себеп жоқ (2017-2018 жылдары — 4,9%, 2019 жылы – 4,8%).
"ҚР Ұлттық статистика бюросының" 2020 жылғы ұсынған деректеріне сүйене отырып, "Еңбек ресурстарын дамыту орталығының" сарапшылары басқа елдердің осындай көрсеткіштеріне талдау жасап, Қазақстанда – ол әлемдегі ең төмен көрсеткіштердің бірі деген қорытындыға келді. Салыстыру үшін орталық 2020 жылы АҚШ - та жұмыссыздық деңгейі – 8,1%, Канадада – 9,6%, Испанияда-15,5% құрағанын көрсетеді.
А.Қарабаев - Еңбек ресурстарын дамыту орталығының Стратегия және жобалық басқару департаменті директорының орынбасары, Қазақстанда жұмыссыздық деңгейі неге көп өзгермегенін және тұрақты дәлізде тұрғанын түсіндірді. 
"Біріншіден, жұмыссыздар саны көп өскен жоқ. 2020 жылдың қорытындысы бойынша олар 8,2 мың адамға ғана көбейді. Бір жыл ішінде жұмыссыздар санының барынша ұлғаюы орта жастағы (35-44 жас) адамдар арасында 103,8 мың адамнан 109,4 мың адамға дейін, сондай-ақ зейнеткерлік жас алдындағы (55-64 жас) 49,5 мыңнан 54,9 мыңға дейін байқалды, бұл ретте 29-34 жас аралығындағы жұмыссыздардың 4,2 мың адамға қысқарғанын атап өту қажет. Екіншіден, карантин кезеңінде жұмыспен қамтылған халықтың бір бөлігі кәсіпорынның қызметін тоқтата тұру немесе жұмыс берушінің бастамасы бойынша уақытша жұмыспен қамтылмаған санатқа ауысты. Яғни, ТЖ кезінде жұмыс істемеуге мәжбүр болған адамдар жұмыссыз емес, жұмыспен қамтылған халықтың құрамында уақытша жұмыспен қамтылмаған болып саналды. Орталықтың мәліметтері бойынша олардың саны 2,3 есеге, 2019 жылғы 129,1 мыңнан 2020 жылы 300,9 мың адамға дейін өсті. Өз кезегінде уақытша жұмыспен қамтылмағандардың жылдық ағынының шамамен 60% – ын вахталық әдіспен жұмыс істейтін еңбекшілер, 11% - ын өз жұмыс берушілерімен жыл сайынғы еңбек демалыстарына (оның ішінде карантин кезінде) жіберілген қызметкерлер құрады".
Орталық маманының түсініктемелері тұрғысынан жұмыссыздарды, уақытша жұмыспен қамтылмаған және жұмысқа орналасуға мұқтаж адамдардың басқа да санаттарын санауда кейбір шатасуларды байқауға болады". Мүмкін, адамдарды белгілі бір санатқа жатқызудың мұндай күрделі жүйесі елдегі жұмыссыздық деңгейінің дәл емес деректеріне әкеледі.
Осылайша, елдегі кедейлік пен жұмыссыздық деңгейін анықтауға қатысатын мемлекеттік органдар мен басқа да ұйымдарға халық үшін осындай маңызды санаттардағы қандай да бір көрсеткіштерді есептеу кезінде шатасу орын алуы мүмкін екенін еске салғым келеді, сайып келгенде, елдегі есепке алынған кедей және жұмыссыз адамдардың өсуіне әкеледі. 
Белгілі болғандай, егер бұл адамдар ескерілмесе, бұл олардың жоқ екенін білдірмейді. Оларды өз мемлекеті тастап кетеді және олардан не күтуге болатынын ешкім білмейді.
Құрметті оқырман, сіз не ойлайсыз? Жду ваших түсіндірмелер.

Көзі: 
1.    ҚР Стратегиялық жоспарлау және реформалар жөніндегі агенттігінің ұлттық статистика бюросы - https://stat.gov.kz.
2.    Еңбек ресурстарын дамыту орталығы - https://iac.enbek.kz/ru