Қазақ тарихында көзінің тірісінде-ақ аты аңыз боп тараған, ел мақтанышына айналған тұлғалар аз емес. Соның бірі шеттегі қазақтың айбары болған тау тұлға Жанәбіл Сымағұлұлы еді.

       Қытайдың белгілі мемлекет және қоғам қайраткері, қазақ халқының қадірлі азаматы Жанәбіл Сымағұлұлы өз заманында Қытай елінде үлкен лауазымды қызметтер атқарған, беделді, танымал тұлға болды. Ғұмырының соңына дейін туған халқымен етене араласып, келелі ой, кесімді сөзімен ұлты үшін ұлағатты істер атқарды. Ол қырық жылдан астам уақытқа жалғасқан қызметтік еңбек жолында Шыңжаң өлкелік партия комитетінің екінші хатшысы, Шыңжаң өлкелік Үкімет төрағасының орынбасары, Шыңжаң өлкелік Халықтық саяси консультативтік кеңесінің екі мәрте төрағасы сынды аса жоғары қызметтердің тізгінін ұстаған.

       Жанәбіл Сымағұлұлы қазақ халқының ғана емес, Шыңжаң топырағында өмір сүрген аз ұлттардың шынайы жанашыры, қормалы бола білді. Іле Қазақ автономиялы облысындағы 22 аудан, 5 қала мен Баркөл, Ақсай, Мори секілді 3 қазақ ұлттық автономиялы ауданы және Үрімжі қаласы мен Санжы облысы секілді қазақтар қоныстанған жерлердің барлығының тыныс-тіршілігін бақылап, барымен-жоғын түгендеп отырған.

       Сонымен бірге тарихи себептерге байланысты Гималай асып, шетелге ауғанда, Тибет жерінде шашылып қалған қазақтарды атамекені – Алтайға қайта көшіріп әкеліп, жағдайын жасап қоныстандырған. Тіптен өзінің билік құзіретіне кірмейтін Ішкі Қытай жеріндегі Ақсай Қазақ автономиялық ауданына да көмектесіп отыруды парыз санаған. Осы кездері Ақсайға жолы түскен қонақтың көзіне «менмұндалап» көрінетін киіз үй үлгісінде бой түзеген, «Ақ мешіт» аталатын еңселі құрылысты жергілікті халық «Жанәбіл аға салдырып берген мешіт» деп мақтана, марқая айтатын көрінеді.

       Тағы да сол Гималай асып, Анадолы топырағына ауып барған қазақтың да соңынан Жәкең 1980 жылдары өнер қайраткерлерін бастап іздеп барып, туған жерін аңсаған жұртқа, елдің сәлемін жеткізген. Кезінде от пен оқтың ортасынан жан сауғалап қашқан елдің алаң көңілін басып, қорқынышын сейілтіп, туған жерлерін көруіне, бір туғандарымен қауышуына болатынын айтып, елге шақырған. Оның Түркияға барған осы сапарында Қалибек Хакім, Халифа Алтай секілді қазаққа танымал тұлғаларымен де кездесіп, сәлем бере барғанын Қалибек Хакім естеліктерінде жазған.

       Шыңжаңда қазақ тілінде 50 газет-журнал шығып тұрған

       Сондай-ақ, Ж.Сымағұлұлы Қытай жерінде ұлтымыздың дәстүрлі медицинасының дамуына, қазақ жастарының ана тілінде білім алуына, ұлтымыздың айтыс өнерінің өркендеуіне өлшеусіз үлес қосты. Деректерде сол уақыттарда Шыңжаңда 733 қазақ мектебі болғаны жазылады. 

       Ал Ж. Сымағұлұлының тікелей қолдауымен жұмыс істеген Шынжаң теледидарының қазақ тіліндегі арналарында 250-ден астам қызметкер еңбек етті. Бұл телеарналардан бөлек, қазақ аймақтарының орталықтарында «Іле телевизиясы», «Алтай телеарнасы», «Тарбағатай телеарнасы» және үш аймаққа қарайтын 22 ауданның да өздерінің жергілікті жаңалықтарын тарататын қазақ тіліндегі телеарналары болды. Осымен қатар 50-ге жуық қазақ тіліндегі газет-журнал шығып тұрды.

       «Жанәбіл Сымағұлұлы Шыңжаң қазақтарының білім беру ісіне үлкен үлес қосты. Сол кісінің бастамасымен қазақ тілінде маман дайындайтын университеттер ашылды. Қазақ халық емшілігі үшін 1985 жылы Алтай қаласында «Қазақ медициналық ауруханасы» құрылды. Кейіннен Алтайдағы медициналық колледжде «Қазақ емшілігі» мамандығы ашылып, Шыңжаң медициналық университінде «Шыңжаң қазақ медициналық факультеті» жұмыс бастады. Баспа ісіне де мықты кадрларды тартты. Оқу-ағарту баспасы тікелей Жәкеңнің өзінің қадағалауында болды. Онда қаншама қазақ тілінде оқулықтар шықты. Айтыс өнеріне де үлкен көңіл бөлді. Айтыс ақындарын оқытатын мамандық пайда болды. Қазақ терминдерін қалыптастыру үшін Тіл-жазу комитеті деген құрылды. Тіл-жазу комитеті Қазақ бөлімі «Тіл-жазу» деген журнал шығарды. Ол заман Шыңжаң қазағының алтын дәуірі болды деп айта аламын», - дейді жазушы, ғалым Тұрсынхан Зәкенұлы.

       https://kaz.inform.kz/