Ботулизм қандай ауру? Одан қалай сақтану керек?

«Қыс шанаңды, жаз сайла» деген бар. Сондықтан көпшілік  қыстың қамына жазда-ақ кірісіп кетеді. Әсіресе, әйелдер қауымы   жеміс-жидек, көкөністен түрлі тосап дайындап, қамдана бастайды.

Жаз аяқталып күз келді. Осы күндері банкі жабудың науқаны басталып та кетті. Себебі, үй жағдайында жасалатын салат пен тосаптың дүкен салаттарымен салыстырғанда дәмді, сапасы өте жоғары болады. Алайда мұндай өнімдерді ұзақ сақтау үшін олардың қақпағын дұрыс таңдап және жабу жолдарын білу керек. Егер банкі дұрыс жабылмаса, консервіленген өнім түрлі ауруға себеп болуы мүмкін. Солардың ішіндегі ең қауіптісі ботулизм. 

Бұл ауру неден пайда болады, оның салдары неге ұрындырады, аурудың алдын алу жолдары қандай? Бұл сұрағымызға Алматы қаласы Әуезов ауданы санитариялық-эпидемиологиялық бақылау басқармасының бастығы Исембаева Асима Бахытжанқызы мен санитариялық-гигиеналық бақылау, техникалық регламентер талаптарының сақталуын бақылау бөлімінің бас маманы Абиева Ляззат Сатыбалдықызы жауап берген еді. 

Ботулизм – Clostrіdіum botulіnum таяқшасы бөліп шығаратын улы затпен (токсин) бүлінген ластанған тамақтан жұғады. Ботулизмнің қоздырғышы адамның, жануарлардың және балықтардың ішек жолдарында болады. Топыраққа түскеннен кейін спораға айналып, онда бірнеше жыл бойы сақталады.

 Ботулизм ауруы – тамақтан уланудың ауыр түрі, дер кезінде дәрігерге қаралмаса өлімге әкеп соқтыруы мүмкін. Көбінесе үй жағдайында дайындалған қолдан жапқан саңырауқұлақ, баклажан, көкөніс, салат, ет, балық консервілерін пайдаланғаннан болады, дейді Асима Бахытжанқызы. 

Аурудың негізгі белгілері 2-12 сағат аралығында байқала бастайды: науқас адамның басы ауырып, ұйқысы қашады, әлсірейді, лоқсып құсады, жүрегі тоқтап қалғандай болып, аузы құрғап, үнемі шөлдеп тұрады. Сонымен қатар көздің қарашығы ұлғайып, алдында тұрған зат қосарланып көрінеді, адамның жұтынуы қиындап, бірте-бірте даусынан айрылады (афония).

Фото: pixabay.com.

Аурудын алдын алу жолдары:

 – Базар, сауда объектілерінен, рұқсат етілмеген сауда орындарынан үй жағдайында дайындалған, қолдан жапқан консервіленген саңырауқұлақ, көкөніс, салат, ет, балық өнімдерін сатып алуға болмайды;

– Консервіленген салаттарды пайдаланған кезде қақпағы күмпиген (ісінген) бомбаж салаттарды пайдаланбаңыз;

– Жеміс-жидек, көкөніс консервілеген кезде оларды жақсылап жуып, тазасын, бүлінбегенін пайдаланғаныңыз жөн.

Ботулизмнің алғашқы белгісі байқалғаннан дереу жедел жәрдем шақыру қажет. Науқасқа жедел түрде «Ботулизмге» қарсы арнаулы иммунды сарысу егіледі. 

Мұндай сарысуды науқаспен бірге тамақтанған басқа адамдарға да егу қажет. Үй жағдайында салат дайындағанда, жеміс-жидек, көкөніс тұздағанда, банкілерді залалсыздандырып, санитарлық-гигиеналық талаптарды мұқият орындау керек екендігін есте сақтауларыңыз қажет. Біздің айтқызымыз келгені консервіленген тағамдарды қолданғанда пайда болатын «Ботулизм» ауруы туралы болмақ.

- Кұрметті тұрғындар, сіздер өнімдерді дайындау, тасымалдау, сақтау және өңдеу барысында санитарлық ережелерді дұрыс сақтамағандықтан ботулизм ауруына шалдығады. Ботулизм ауруы – ботулизм таяқшаларымен зақымдалған тағамдардың әсерінен туындайды. Ботулизмнің қоздырғышы табиғатта кеңінен тараған анаэроб көп уақытқа дейін топырақта спора түрінде сақталады. Сонымен қатар спора топырақтан, ауылшаруашылық малдарының бөлінділерінен, тұщы балық өнімдерінен, әртүрлі азық-түліктердің (көкөністер, жеміс-жидектер, дәнді-дақылдар, ет және т.б.) құрамына түсіп, ауру көзі пайда болады. Азық-түліктерді консервілеу кезінде ботулизмнің бактериялары көбейіп, токсин бөледі. Бөлінген токсин аса қауіпті бактериалды у, деп мәлімдеді Ляззат Сатыбалдықызы.  

Бактериалды у адамның ішек сөлінде ыдырамайды, ал оның кейбір түрі (Е түрінің токсині) керісінше өзінің әсерін күшейтеді. Əдетте, токсин дайындалу үрдісі бұзылған тағамдарда, үй жағдайында консервіленген өнімдерде, тұздалған балықта, шұжықта, сүрленген шошқа етінде, саңырауқұлақтарда жиналады. Аурудың жасырын кезеңі 2-3 сағаттан 1-2 күнге дейін ғана созылады. Бастапқы көріністер – жалпы әлсіздік, бастың ауруы. 

Ботулизм кезінде жүйке жүйесі (көздің көру қабілеті, жұтыну, дауыс өзгереді) зақымдалады. Науқасқа айналасындағы барлық зат бұлыңғыр, қосарланып көрінеді, көз қарашығының бірі үлкейіп, бірі кішірейеді. Көбінесе қитарлық, бір қабағының түсуі, аккомадацияның бұзылуы байқалады, көз қарашығының жарыққа әсері болмайды. Науқас ауыз қуысында құрғақшылықты сезінеді, даусы әлсіз, сөзі түсініксіз болады. Есі сақталып, дене қызуы қалыпты жағдайда немесе сәл жоғары (37,2-37,3 о С) болады, дейді Исембаева Асима Бахытжанқызы. 

Бұл ауруға дер кезінде көмек көрсетілмесе, аз уақыттың ішінде өлімге алып келеді. Адам өлімінің алғашқы сағаттарда алдын алатын жалғыз бір дәрі-дәрмек поливалентті сарысу. 

- Есте сақтаңыздар, әрбір тағамды пайдалану және дайындау кезінде, әсіресе, азық-түлік өнімдерінің өндірісінде, қақтағанда, үй жағдайында саңырауқұлақ, жеміс-жидектердің консервілерін дайындауда, малды сойғанда және етті өндеуде қатаң санитарлық ережелерді сақтауларыңыз керек. Адам өміріне аса қауіпті консервіленген саңырауқұлақтар, дұрыс өңделмеген ет және балық көнсервілерінде споралар сақталып, өнімнің қаптамаларында «бомбаж» (ол газ жиналып құтының үрленуі, ісінуі) тудырады, деп ескертеді Абиева Ляззат Сатыбалдықызы. 

Сапасы күмән келтіретін азық-түліктерді қолдануға тыйым салынады: тағамның өткір иісті ірімшік немесе ашқылтым май сияқты дәмі болады. Тек барлық санитариялық ережені сақтағанда, яғни дайындайтын азық-түліктерді, алдын ала жақсылап жуып, бөгде заттардан тазалап қолданғанда ғана, біз өзіміздің денсаулығымызды қорғай аламыз.