АҚШ - 20   жыл  бұрынғы  қасірет  

2001 жылғы 11 Қыркүйек-Америка Құрама Штаттарын төбесінен жай түсірген күн. Аль-Каида террористері ұрлап кеткен екі жолаушылар ұшағы Нью-Йорктегі Дүниежүзілік сауда орталығының егіз мұнараларына соқтығысты. Тағы бір лайнер Пентагон ғимаратына құлады, ал төртіншісі Пенсильванияда құлады. Осыдан бастап АҚШ терроризмге қарсы ауқымды науқан бастады.  Шабуыл ұйымдастырушылардан кек алу және жаңа қайғылы жағдайлардың алдын алуға  бел буа кірісті.

Үш  мыңға жуық адамның өмірін қиған апат күнінен бастап жиырма жыл өтсе де, бірқатар террористік шабуылдар туралы естеліктер әлі күнге дейін көпшілікті таң қалдырады. Ұшақтар аспанды  тіреген  биік ғимараттарға құлады, адамдар терезеден секіреді, айналадағылардың бәрі жанып жатыр — бұл кадрлар сол күні аман қалуға мәжбүр болған американдықтарды мәңгі есінде қалды.

Мұнаралар жаппай қабірге айналды, карточкалық үйлер сияқты өз салмағымен бүктелді. Сол күні Нью-Йоркте 2066 адам қайтыс болды. Жалпы террорлық шабуылдар 2977 адамның өмірін қиды.

Бұл АҚШ-та улкен  хаос тудырды. Барлық коммерциялық рейстер тоқтатылды, ұшақтардың елге қонуына тыйым салынды , ірі қалаларды әскери-әуе күштері мен ұлттық гвардия күзетті.

Аман қалғандардың көпшілігі денсаулығынан айрылды: жарылыстардың салдарынан бетон, шыны, асбест, электронды жабдықтар мен жиһаз бөлшектері шаңға айналды, бұл улы қоспамен төтенше жағдайлар қызметкерлері де, қарапайым азаматтар да дем алды. Қайғылы оқиға орнында жұмыс істеген құтқарушылар кейіннен  қалқанша безінің қатерлі ісігіне ұшырады. Одан кейін де осы апаттан зардап  шеккен, уланып түрлі аурулары  асқынып  екі мыңнан астам адам қайтыс болды.

3,6 мыңнан астам тірі қалғандар жарақаттан кейінгі стресстің бұзылуына тап болғандығы туралы айтылды. Зардап шеккендерде анықталған басқа да күрделі проблемалардың қатарына ұйқысыздық, мазасыздық, депрессия жатады. Тіпті тірі қалғандарға және қайтыс болғандардың туыстарына психологиялық көмек көрсететіндер де кездеседі.

11 қыркүйек күні кешке АҚШ президенті Джордж Буш ұлтқа Үндеу тастап, терроризмге қатты соққы беруге уәде берді. Содан кейін оның рейтингі 90 пайызға дейін көтерілді.

Бұл терроризм актілері бізді әлсіретуге және қорқытуға, Америкада хаос тудыруға  арналған. Бірақ бұл болған жоқ, өйткені біз мықтымыз... Америка достарымен және одақтастарымен бірге жер бетіндегі бейбітшілік пен қауіпсіздікті қалайтындардың бәрімен бірігеді. Біз бірге терроризмге қарсы соғыста жеңіске жетеміз,-деген үндеу тастады.

Шабуылдарды ұйымдастыруда АҚШ билігі "Аль-Каида" жетекшісі Усама бен Ладенді айыптады.

2001 жылдың 7 қазанында АҚШ Ұлыбританияның қолдауымен "мызғымас бостандық"әскери операциясын бастады. Міндет қысқа болды — Ауғанстан аумағындағы террористердің барлық базаларын жою және "Аль-Каида"басшыларын басып алу. Кек алу үшін он жылға жуық уақыт кетті.  Осы  қайғылы оқиғаға жетекші етті деп айыпталған Усама Бен Ладеннің өлі денесі  Пәкістанда табылды.

"Аль-Каида" ұяшықтарын жоюдан басқа, Вашингтон Ауғанстанды қайта құрумен айналысты. 1996 жылдан 2001 жылға дейін басқарған "Талибан" Үкіметі АҚШ әскерлерінің шабуылынан кейін құлады, ал американдықтар қалған содырларды тазартып, жаңа Ауғанстан  үкіметіне көмектесті.

2014 жылдан бастап НАТО мен АҚШ елдері елдегі контингентті біртіндеп азайта бастады. 2021 жылдың көктемінде Америка президенті Джо Байден операцияның аяқталғанын және барлық сарбаздарды эвакуациялауды жариялады. Бұл террористік әрекеттің өршуіне себеп болды және "Талибан"шабуылының басталуы болды. Бірнеше ай ішінде содырлар Ауғанстанның көп бөлігін басып алды. АҚШ әскерлерін шығарды. Талибан қазірдің өзінде елді мекендерді басып алып, Талибан жаңа үкіметін жариялады. 20 жыл бұрын елге басып кіру Талибанды салтанатты түрде құлатудан басталса, қазір шетелдіктер масқара болып үйлеріне қашты.

2001 жылдың қазанынан 2019 жылдың қыркүйегіне дейін АҚШ-тың Ауғанстанға әскери араласуға жұмсаған шығындары  800 миллиард  долларды құрады. 2001 жылдан бастап Ауғанстанда НАТО-ның 3500-ден астам сарбазы, оның ішінде 2400 американдық өлтірілді. Ислам Республикасында және аймақтың басқа да соғыс өрті тұтанып тұрған  елді-мекенде  қызмет еткендердің 41 пайызы қазір мүгедек.

Фото мен деректер ғаламтордан алынды.