Жасанды интеллект Қазақстанда да қарқынды дамуда

ЖИ — бұл адамның ойлау қабілетін модельдейтін, яғни ойлануға, үйренуге, шешім қабылдауға қабілетті технологиялар жүйесі. Ол компьютерлер мен бағдарламаларға адамның ақыл-ойына ұқсас әрекеттер жасауға мүмкіндік береді.

ЖИ қайда қолданылады?

- Денсаулық сақтау: диагноз қою, науқастарды бақылау.

- Бизнес: чат-боттар, сараптама, қаржылық болжау.

- Көлік: автопилот (Tesla сияқты).

- Білім: оқушыларға бейімделген оқу платформалары.

- Креатив: сурет, музыка, мәтін генерациясы (мысалы, ChatGPT).

ЖИ түрлері

1. Тар бағытталған ЖИ – бір ғана тапсырмаға маманданған (мысалы, Google Translate).

2. Кең интеллект – адам сияқты жан-жақты ойлау (әзірге жасалмаған).

3. Жасанды супер-интеллект – адамнан жоғары деңгей (болжам бойынша болашақта болуы мүмкін).

Пайдасы:

- Уақыт пен ресурсты үнемдейді

- Адамға көмекші ретінде жұмыс істейді

- Жүйелі, дәл ақпарат береді

Қауіптері:

- Жұмыс орындарының қысқаруы

- Қате шешімдерге алып келуі

- Этикалық және құқықтық сұрақтар

Жасанды интеллект бүкіл әлемді жаулап алды. Ол біздің Қазақстанда  қалай қолданылуда?

Жасанды интеллект  күнделікті  өмірімізге  дендеп еніп кеткенмен, әлемнің көптеген елдерінде адамның жасанды интеллектпен әрекеттесуін реттейтін нақты ережелер әлі жасалмаған екен.

Жасанды интеллект ресурстарды автоматтандыруға, оңтайландыруға және күрделі мәселелерді шешуге мүмкіндіктер жасайды. Мысалы, медицинада, автомобиль өнеркәсібінде және қаржы секторында жасанды интеллект процестерді жылдамдатады, диагностикалық дәлдікті жақсартады, қауіпсіздікті қамтамасыз етеді және ресурстарды басқаруды оңтайландырады.

Бүгінде жасанды интеллект балалардағы аутизмді олардың көздері арқылы анықтауға үйретілді.

Екіншіден, оны пайдалану қауіпсіздік, құпиялылық және әлеуметтік әділеттілік мәселелерін көтеруі мүмкін. Кейбір аймақтарда жасанды интеллектіні пайдалану адамдарды жұмыс саласында ауыстыру мәселесін көтереді. Кейбір сарапшылар жасанды интеллекттің дамуы жұмыс орындарының қысқаруына және әлеуметтік және экономикалық теңгерімсіздікке әкелуі мүмкін деп санайды.

ЖИ қалай қолданылады және неге әсер етеді?

Соңғы жылдары жасанды интеллект пен нейрондық желілерді дамыту туралы көбірек айтылып жүр. Дипломын ChatGPT жазған ресейлік студенттен қызу пікірталас басталды. Желтоқсан айының басында Еуропада жасанды интеллект туралы әлемдегі алғашқы заң қабылданатыны белгілі болды. Күшіне ену үшін құжатты Еуропарламент пен ЕО елдерінің әрқайсысы мақұлдауы керек.

Нейрондық желілер мен жасанды интеллект тақырыбы 2023 жылдың ақпан-наурыз айларында талқылаудың шыңына жетті. Шамамен осы уақытта Алматыда сөйлеген Қырғызстан Премьер-министрі Ақылбек Жапаров өз сөзін ішінара ChatGPT нейрондық желісі жасағанын мойындады.

Қазақстанда жасанды интеллект қызметін реттейтін заң әлі жоқ. Президент Қасым-Жомарт Тоқаев елімізде жасанды интелектіні дамыту тақырыбын бірнеше рет көтеріп, тіпті бұл саланы жеке бақылауға алуға, шетелдік және отандық мамандармен кездесулер өткізуге, жүктелген тапсырмалардың орындалуын бақылауға уәде берді.

Қазақстанда депутаттар да жасанды интеллектінің көмегіне жүгінуде. Мысалы, қараша айында жасанды интелект Аграрлық мәселелер жөніндегі комитет отырысының бірінің қорытындысын шығарды. Тіпті қатысушыларға ұсыныстарын да берді.

Жасанды интеллект және адам

IT саласында жасанды интеллектіні дамыту өзекті мәселе болып табылады. Егер АҚШ-та олар оған сақтықпен қарайтын болсақ, Қазақстан оған қызығушылық танытып отыр.

«Егер жасанды интеллект туралы батыстың пікіріне қарасақ, жасанды интеллект адамның орнын ауыстыратынына сенеді. Яғни, геометриялық тұрғыдан алғанда, прогрессия әртүрлі деректер үлгілерін жасайды. Қазақстанда және ТМД-ның басқа елдерінде IT мамандары жасанды интеллектке техникалық, кәсіби қызығушылық танытуда. Біз жасанды интеллект туралы соншалықты мақтанбаймыз, біз әртүрлі қызмет салаларына қандай да бір жолмен көмектесу, жұмысты жеңілдету, адамның күнделікті, қолмен жұмыс істеуін жеңілдету үшін көбірек оқимыз. Сондықтан жасанды интеллект адамды ауыстырады деген мұндай қорқыныш жоқ», – дейді мамандар.

Дегенмен сарапшының айтуынша, алдағы 10 жылда технологиялық салада біршама төңкеріс болады, жасанды интеллекттің жаңа әзірлемелері көбірек шығады.

Жасанды интеллект қолданысқа енген соң кейбір мамандықтар енді өте қажет болмай қалуы мүмкін. Қазірдің өзінде Қазақстанда МРТ және КТ суреттерін оқуға және пациенттерге алдын ала диагноз қоюға қабілетті жасанды интеллект технологиялары қолданысқа енгізілген. Егер мұндай тәжірибе кеңінен таралса, дәрігерлер суреттерді оқу қажеттілігінен құтылуы мүмкін. Жаңа технологиялар дизайнерлер мен иллюстраторларды да алмастыра алады», – деп санайды сарапшы.

Сонымен қатар, мамандардың пікірінше, қазір дизайнерлер, иллюстраторларға сұраныс азаюы мүмкін. Өйткені оны жасанды интеллект жасайды.

Сарапшының айтуынша, жасанды интеллект есепшілердің, тұтынушыларға қызмет көрсету менеджерлерінің (телефон операторларының), корректорлардың, копирайтерлердің, аудармашылардың, тіпті такси жүргізушілерінің жұмысын оңай атқара алады.

«Жасанды интеллект күн сайын үйренеді. Ол қазір өте үлкен көлемдегі ақпаратты қорытады. Ал сіз бұл процестерді енді сезбейсіз. Болашақта жасанды интеллектімен өзара әрекеттесуді үйреніп, оған тапсырмаларды дұрыс қоятын мамандар бағаланады. Енді жаңа шындыққа бейімделіп, жаңа мамандық туралы ойланатын уақыт келді.Менің ойымша, жасанды интеллект туралы ақпаратты оқып шығу өте маңызды, оны сіздің қызмет салаңызбен қандай да бір жолмен байланыстырып көріңіз. Жасанды интеллект сіздің салаңызға қалай көмектесетінін түсінуге тырысыңыз. Болашақта жасанды интеллект тапсырмаларын дұрыс қоя алатын, жасанды интеллект түзетуді қажет етпей өте дәл сұраныс пен өнімді шығаратын болады», – дейді мамандар. 

Жасанды интеллект жылдам қарқынмен дамып келе жатқандықтан, жаңарып отыру үшін көбірек зерттеу жұмыстарын оқу маңызды. Қазақстанда жасанды интеллект (ЖИ / AI) саласы соңғы жылдары қарқынды дамып жатыр.

- 2024 жылы Қазақстан Үкіметі 2024–2029 жылдар аралығында жасанды интеллектті дамыту концепциясын қабылдады.

- 2025 жылы концепцияны толық стратегияға айналдыру, сондай‑ақ AI туралы заң жобасын әзірлеу басталды.

- Жаңа Жасанды интеллект комитеті (Artificial Intelligence Committee) құрылды, ол AI саласын үйлестірумен және реттеу жобаларын әзірлеумен айналысады.

Міне, Қазақстанда жасанды интеллектінің қолданысқа енгізілуіне байланысты  осындай  жұмыстар жасалуда.